کودکان قربانی پدر شیشه‌ای، قتل دوست قدیمی بر اثر مصرف شیشه، شک مرد شیشه ای به همسرش و قتل او، جزئیات قتل کودک توسط مادرش، افزایش جنایات شیشه و .... نمونه ای از اخباری است که در سال‌های اخیر بسیار به چشممان خورده است. اخباری به شدت متأثر کننده که عمق فاجعه ای جبران ناپذیر را نشان می دهد. فاجعه ای به قیمت از دست رفتن کودکانی معصوم آن هم به دست پدر یا مادرشان که بی هیچ گناه به بدترین شکل ممکن به قتل می رسند و یا مادران، پدران و همسرانی که تنها به جرم زیستن در کنار فردی معتاد به شیشه جان خود را از دست می دهند.

قتل‌های فجیعی که وقوع آن در حالت عادی بسیار بعید به نظر می رسد و تنها فرد متوهم شیشه‌ای به دلیل تصورات نادرست از محیط اطراف و اعتقاد جدی به آن‌ها دست به این اعمال می زند. اخیراً نیز فردی مشکوک به اعتیاد شیشه در حالی دست به قتل اعضای خانواده‌اش زد که یک روز بعد از وقوع حادثه زمانی که برای تست اعتیاد به پزشکی قانونی ارجاع شده بود بدون کمترین عذاب وجدان یا پشیمانی به قتل‌های اتفاق افتاده معترف بود.

به بیان دیگر قتل‌هایی که تحت تأثیر توهمات مصرف شیشه اتفاق می افتد از نظر شکل و نحوه وقوع بسیار فجیع و دردناک است و عمدتاً نیز نزدیکان فرد شیشه‌ای را مورد تهدید قرار می دهد. در بسیاری از این نمونه قتل‌ها شاهد هستیم که فرد شیشه‌ای همسر، فرزند و یا مادر خود را به قتل می رساند آن هم به دلایلی که کاملاً خیالی و دور از واقعیت است.

اما شیشه چه تأثیری در ذهن و روان فرد ایجاد می کند که ممکن است به دنبال آن دست به چنین قتل‌هایی بزند و یا فرد، دچار چه آشفتگی روانی می شود که تخیلات ذهنی خود را واقعیت محض می پندارد و به دنبال آن دست به اقداماتی عجیب و جبران‌ناپذیر می زند.

برای پاسخ به این سئوالات و نیز آگاهی بیشتر در خصوص اثرات مصرف شیشه با دکتر سید مهدی صابری رییس بخش معاینات روانپزشکی پزشکی قانونی تهران و عضو هیئت علمی سازمان پزشکی قانونی کشور که روان‌پریشان شیشه‌ای را تحت معاینه قرار می دهد به گفت و گو نشسته‌ایم که مشروح آن را

در ادامه می خوانید:

با یک بار مصرف شیشه حالات روان‌پریشی در افراد ایجاد می شود

دکتر صابری با ارائه توضیحاتی در خصوص ماده محرک شیشه می گوید: شیشه یکی از مواد محرک روان است و برخلاف داروهای مخدر که باعث احساس آرامش و رخوت کوتاه مدت می شود و اساس گرایش به آن نیز همین است، موجب افزایش انرژی، تحرک و حس لذت کاذب می شود. به همین دلیل در مواقعی که فرد نیاز به تمرکز ذهنی بیشتر، انجام کارهای ظریف، افزایش احساس لذت، افزایش سطح هوشیاری و یا توان بدنی دارد ممکن است به مصرف شیشه روی آورد و همین احساس انرژی کاذب و یا افزایش هوشیاری و لذت، فرد را تشویق می کند که به مصرف شیشه ادامه دهد.

وی می افزاید: استفاده مکرر از شیشه موجب بروز تغییراتی در فعالیت‌های شیمیایی مغز می شود و بسته به اینکه فرد مصرف کننده به چه میزان مستعد بروز اختلال روانی باشد آثار گوناگونی را در او ایجاد می کند؛ به این معنا که اگر فرد زمینه اختلال روانی داشته باشد حتی با یک بار مصرف شیشه دچار حالات روان‌پریشی خواهد شد علاوه بر آن تعدد دفعات مصرف و بالا رفتن مقدار مصرف نیز امکان بروز واکنش‌های ناخواسته و شدید روانی را افزایش می دهد.

علائم شناسایی فرد شیشه‌ای

دکتر صابری ادامه می دهد: واکنش‌های افرادی که به مصرف شیشه وابسته شده‌اند به صورت حالاتی از خشم، پرخاشگری، سوءظن، بدبینی، افسردگی، بی تدبیری، عدم آرامش و ... بروز می کند، این امر رفتارهای غیرطبیعی را در افراد ایجاد می کند و اطرافیان به سهولت می توانند این تغییرات رفتاری را  تشخیص داده و احتمال دهند که فرد به مصرف شیشه روی آورده است.

عضو هیئت علمی سازمان یادآور می شود: البته مصرف شیشه آثار بد جسمانی هم به دنبال دارد که از آن جمله آثار ناخواسته گوارشی، ایجاد مشکلاتی در گردش خون، فساد دندان‌ها و ... است؛ هرچند بغرنج‌ترین و حادترین مسئله در مصرف شیشه ایجاد همان علائم روان‌پریشی در افراد است که باعث جدا شدن فرد از واقعیت‌ها می شود.

سوءبرداشت فرد شیشه ای از رفتار دیگران

وی در ادامه با اشاره به اینکه رفتارها و حرکات اطرافیان برای فرد وابسته به شیشه معنادار می شود، می گوید: فرد شیشه ای از رفتار اطرافیان برداشت های نادرستی دارد و هر حرکتی برای او معنادار می شود. او از نگاه‌ها و یا گفته های عادی دو نفر برداشت نادرست دارد و همواره احساس می کند دیگران با حرف ها و یا نگاه‌هایشان او را متهم می کنند. علاوه بر این فرد شیشه ای دچار توهماتی می شود که ممکن است تحت تأثیر آن بدون آنکه صدا، شی یا فرد خاصی در محیط باشد آن را احساس کند و بر درستی احساس و تصور خود نیز مصر است.

دکتر صابری با اشاره به نمونه هایی از  پرونده های بررسی شده در بخش روان‌پزشکی قانونی ادامه می دهد: فرد شیشه ای تصور می کند که افرادی همواره در تعقیبش هستند و رفتارهای او را تحت نظر دارند. او نسبت به وسایل الکترونیک مانند تلویزیون، پریز برق، کامپیوتر و یا حتی دریچه کولر حساس است و فکر می کنند این وسایل برای ضبط رفتار و گفته های او در خانه قرار داده شده است، بنابراین گاه به سمت این وسایل حمله ور شده و آن ها را خرد می کند.

عضو هیئت علمی سازمان پزشکی قانونی کشور، تصورات و واکنش‌های افراد شیشه‌ای را برای کسانی که با آنان زندگی می کنند بسیار وحشت‌آور و ترساننده عنوان می کند و می گوید: آنچه فرد شیشه‌ای به آن عمل می کند تنها یک تصور ذهنی نیست بلکه اعتقاد قلبی اوست و اگر کسی بخواهد او را از انجام اعمال نادرستش منصرف کند به شدت با وی برخورد خواهد کرد. بنابراین مهم‌ترین علت درگیری روان‌پریشان شیشه با خانواده‌هایشان نیز به همین موضوع معطوف می شود.

رییس بخش روان‌پزشکی استان تهران در ادامه با اشاره به یکی از مصادیق قتل‌های اتفاق افتاده به دست افراد شیشه‌ای اشاره می کند و می گوید: در یک نمونه از معاینات روان‌پزشکی فردی شیشه‌ای به پزشکی قانونی ارجاع شده بود که فرزند چهار ساله‌اش را به شکل فجیعی به قتل رسانده بود. در لحظه وقوع حادثه او فرزند خود را به شکل یک عروسک می دیده که باید با پیچ گوشتی حرکات او را تنظیم کند. متأسفانه بر اثر ضربات وارد شده، این کودک خردسال به بدترین شکل ممکن جانش را از دست داده بود.

تاریخچه
اما دکتر سلطانی‌نژاد مسئول امور آموزشی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی قانونی کشور نیز در توضیحاتی به تاریخچه مصرف شیشه در جهان و نحوه ورود آن به ایران اشاره می کند و می گوید: ماده‌ای که در کشور ما با نام خیابانی و متداول "شیشه" مورد سوء مصرف قرار می گیرد، در واقع  ماده ای است با نام "مت آمفتامین". مت آمفتامین از نظر ساختمان شیمیایی از مشتقات "آمفتامین" محسوب می شود. این ماده برای اولین بار در سال 1893 توسط یک شیمیدان ژاپنی به نام "ناگایوشی" در ژاپن سنتز شد. در سال 1919، یک شیمیدان دیگر ژاپنی به نام "اوگاتا" این ماده را با درجه خلوص بالاتر و به شکل کریستالی ساخت.

وی می افزاید: وجود اثراتی مانند رفع خستگی و خواب آلودگی و ایجاد سرخوشی و افزایش اعتماد به نفس در حین مصرف این ماده سبب شد تا در طی جنگ جهانی دوم، سوء مصرف گسترده این ماده در بین سربازان، درجه داران و افسران نیروهای نظامی هر دو طرف درگیر (متفقین و متحدین) رواج یابد. اثرات این ماده در رفع خستگی و خواب آلودگی سبب شد تا نیروهای نظامی درگیر نبرد، جهت تحمل شرایط سخت جنگی از این ماده مصرف کنند. گزارش هایی مبنی بر توزیع این ماده توسط دولت آلمان نازی در بین سربازان و افسران نیروهای ویژه، خلبانان جنگنده ها و خدمه تانک وجود دارد. این امر سبب شد تا اعتیاد به این ماده در نظامیان بازمانده از جنگ در بسیاری از کشورهای اروپایی در سال های بعد از جنگ جهانی دوم رواج یابد. یکی از کشورهای درگیر در جنگ که مصرف این ماده در بین نظامیان آن به صورت گسترده رواج یافت، ژاپن بود.

به گفته وی مصرف قرص های مت آمفتامین با نام تجاری “Philopon”در بین نظامیان و افراد غیرنظامی ژاپن در طی جنگ جهانی دوم متداول شد. بعد از پایان جنگ، ورود ذخایر این قرص از انبارهای ارتش ژاپن به بازارهای سیاه، سبب رواج و افزایش سوء مصرف و اعتیاد  به این ماده در سال های پس از جنگ در  ژاپن شد به طوری که در سال 1951، وزارت بهداشت این کشور تولید، خرید و فروش این دارو را ممنوع اعلام کرد. این امر منجر به تولید این ماده در آزمایشگاه های زیرزمینی و غیرقانونی و توسط گروه های تبهکار  در این کشور شد که تا سال های اخیر نیز ادامه دارد.

دکتر سلطانی‌نژاد تصریح می کند: در دسامبر سال 1944 سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) استفاده از مت آمفتامین را به عنوان یک دارو جهت درمان انواع اختلالات مانند افسردگی، اختلال بیش فعالی- کم توجهی (ADHD)، چاقی، نارکولپسی (حملات خواب)، تب یونجه و الکلیسم مورد تایید قرار داد. امروزه، با این وجود به علت وجود عوارض جانبی زیاد از جمله عوارض قلبی، عصبی و روانی ناشی از مصرف دارو، تنها در درمان اختلال بیش فعالی-کم توجهی و نارکولپسی تحت شرایط خاص و تنها با تجویز روان‌پزشکان در آمریکا مورد استفاده درمانی قرار می گیرد.

وی یادآور می شود: وجود عوارض جانبی زیاد این دارو از جمله اثرات تحریکی، اعتیادزایی، روانگردانی و توهم زایی آن، سبب شد که تولید، خرید و فروش این دارو در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع شده و این دارو از فهرست دارویی این کشورها خارج شود. این امر سبب شد که تولید این ماده به شکل غیراستاندارد و در آزمایشگاه های زیرزمینی و توسط باندهای تبهکار و قاچاق مواد مخدر صورت پذیرد.

همه گیر شناسی سوء مصرف

مسئول امور آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی قانونی کشور در ادامه به چگونگی شیوع مصرع این ماده در جهان و ایران اشاره می کند و می گوید: از نظر شیوع سوء مصرف، گزارش دفتر مبارزه با موادمخدر و جرایم سازمان ملل متحد (UNODC) نشان می دهد که میزان سوء مصرف با مت آمفتامین به همراه سایر مشتقات آمفتامینی بعد از حشیش به عنوان یکی از شایع ترین مواد مورد سوء مصرف در جهان در بین افراد 64-15 ساله است. میزان تولید غیرقانونی و سوء مصرف این ماده در آسیا در کشورهایی مانند تایلند، سنگاپور، فیلی پین، تایوان، ژاپن، کره جنوبی، مالزی و اندونزی شایع است.

وی تصریح می کند: ورود این ماده به کشور ما، در سال‌های گذشته بیشتر از کشورهایی نظیر تایلند صورت می گرفت. متأسفانه در سال‌های اخیر علیرغم مبارزه قاطع با توزیع کنندگان این ماده در کشور، تولید غیرقانونی آن در آزمایشگاه های زیرزمینی و حتی در خانه ها موسوم به "آشپزخانه" نیز رواج یافته است. این امر سبب شده که از چند سال گذشته الگوی سوء مصرف مواد در کشور با افزایش قابل توجه در سوء مصرف کنندگان شیشه مواجهه شود. به طوری که بر اساس گزارش های ستاد مبارزه با مواد مخدر، بعد از تریاک و کراک، شیشه به عنوان یکی از مهم ترین مواد مورد سوء مصرف در کشور به ویژه در نوجوانان و جوانان محسوب می شود. افزایش سوء مصرف این ماده در کشور سبب شد مراجع قانون گذاری کشور با هدف پیشگیری و مبارزه با قاچاق و تولید و توزیع و مصرف این ماده،  قوانین و مجازات های مبارزه با  مواد مخدر و محرک و روانگردان را به تناسب آن در کشور اصلاح کنند. هر گونه تولید، خرید، فروش، توزیع، صادرات، واردات و حمل شیشه در کشور غیرقانونی بوده و مجرمان و قاچاقچیان حسب مورد و بر طبق قانون، به مجازات های شدید (تا اعدام) محکوم می شوند.